Thủ Thuật về Việc nghiên cứu và phân tích ngôn từ học khởi nguồn vào thời kì nào trong lịch sử dân tộc bản địa của loài người 2021
Người Hùng đang tìm kiếm từ khóa Việc nghiên cứu và phân tích ngôn từ học khởi nguồn vào thời kì nào trong lịch sử dân tộc bản địa của loài người 2022-06-03 09:46:03 san sẻ Kinh Nghiệm về trong nội dung bài viết một cách Mới Nhất.
Tác giả nội dung bài viết: TRẦN THỊ HỒNG HẠNH
ABSTRACT The present paper aims at demonstrating how the principles, methods and evidences of historical linguistics can shed light on issues of the prehistory and culture of communities. Key words: Historical linguistics, anthropology, interdisciplinary, ethnic historical culture. 1. Dẫn nhập1.1Con người với tư cách là đối tượng người tiêu dùng nghiên cứu và phân tích của nhân chủng học sẽ tiến hành xem xét với những điểm lưu ý sinh lí cũng như những điểm lưu ý tâm lí, tình cảm và những hoạt động giải trí và sinh hoạt đặc trưng… Trong những hoạt động giải trí và sinh hoạt đặc trưng của con người, hoạt động giải trí và sinh hoạt lời nói sẽ là có đặc trưng phức tạp nhất và cũng là nổi bật nổi bật nhất của loài thú hoang dã thời thượng này. Ngôn ngữ có hai hiệu suất cao cơ bản: là phương tiện đi lại tiếp xúc quan trọng nhất của con người và là công cụ của tư duy. Đó là thứ công cụ mà chỉ con người mới có độc quyền sở hữu với tư cách là một thành viên của một xã hội xã hội gắn sát với một nền văn hóa cổ truyền truyền thống nhất định. Do vậy, ngôn từ được xem như một trong những tiêu chuẩn quan trọng, góp thêm phần xác lập và phân biệt một tộc người. Là phương tiện đi lại tiếp xúc quan trọng nhất của con người, tức có nghĩa ngôn từ là một phương tiện đi lại cơ bản của tương tác xã hội, và tương tác xã hội đến lượt nó lại trở thành phương tiện đi lại để thông qua đó những thể chế cơ bản của xã hội (mái ấm gia đình, pháp lý, chính thể, kinh tế tài chính…) được hình thành. Có thể nói, ngôn từ thường sẽ là Đk thiết yếu tạo ra thực ra con người: đó không riêng gì có là kĩ năng dựa vào cơ sở sinh học mà còn là một một phương tiện đi lại của tư duy, công cụ để truyền tải văn hóa truyền thống và tiến hành hành vi xã hội. Vì thế, ngôn từ là công cụ “biểu trưng” của một xã nội, phản ánh kết quả của mối liên hệ sinh học, lịch sử dân tộc bản địa, văn hóa truyền thống, nhận thức và đời sống xã hội của một xã hội. 1.2Trong quá trình đầu tăng trưởng của nhân chủng học, cạnh bên nhân chủng học hình thể, khảo cổ học và dân tộc bản địa học, những nhà nhân chủng học coi nhân chủng học ngôn từ (linguistic anthropology) là một phần của nhân chủng học văn hóa truyền thống – một trong bốn nghành truyền thống cuội nguồn của nhân chủng học. Khi đó, những nhà nghiên cứu và phân tích điền dã nhân chủng học, trong quy trình nghiên cứu và phân tích những tộc người, đã nhận được thấy vai trò quan trọng của ngôn từ so với nghiên cứu và phân tích dân tộc bản địa học. Và vì vậy, ngôn từ được những nhà nhân học quan tâm nghiên cứu và phân tích như thể một khía cạnh không thể thiếu của đời sống xã hội, một ánh phản của văn hóa truyền thống. Một số nhà nhân học coi ngôn từ, và cả ngôn từ học, là nền tảng của một khoa học về con người, chính vì nó phục vụ nhu yếu một mối liên hệ giữa Lever sinh học và văn hóa truyền thống xã hội. “Các nhà nhân học ngôn từ (…) xác lập rằng ngôn từ gắn chặt với văn hóa truyền thống và xã hội loài người, và ở tại mức độ cao là tạo thành nền văn hóa cổ truyền truyền thống và xã hội loài người” [4, 68], Theo cách hiểu như trên, những nghiên cứu và phân tích về lịch sử dân tộc bản địa ngôn từ hay cấu trúc ngôn từ cũng là một trách nhiệm quan trọng của nhân học, nhằm mục tiêu mục tiêu “tìm hiểu sự sử dụng ngôn từ của con người trong toàn cảnh văn hóa truyền thống – xã hội rộng to nhiều hơn, cũng như vai trò của ngôn từ trong việc duy trì và chuyển hóa những hoạt động giải trí và sinh hoạt văn hóa truyền thống xã hội” [7, 194], 1.3Ở Việt Nam, hướng tiếp cận Theo phong cách liên ngành kiểu như vậy cũng được đề cập đến, tuy nhiên vẫn không được tiến hành một cách có khối mạng lưới hệ thống, dù vai trò của ngôn từ so với việc tìm hiểu những yếu tố lịch sử dân tộc bản địa văn hoá cũng được những nhà nghiên cứu và phân tích việt nam để ý tới từ lâu. Ngay từ thập niên 70 của thế kỉ trước, Trần Quốc Vượng đã từng xác lập: “Phương pháp nghiên cứu và phân tích tổng hợp là một phương pháp đúng đắn về nguyên tắc so với bất kể việc nghiên cứu và phân tích nào về bất kể một yếu tố gì. Tài liệu mọi mặt về lịch sử dân tộc bản địa việt nam thời cổ vừa ít, vừa tản mạn, lại càng yên cầu toàn bộ chúng ta phải vận dụng phương pháp nghiên cứu và phân tích tổng hợp. Tài liệu khảo cổ của toàn bộ chúng ta tuy đã quá nhiều – và tương lai sẽ ngày càng phong phú – tuy nhiên toàn bộ chúng ta không quên nhược điểm cơ bản của loại tài liệu này, đó là những tài liệu “câm”, và nhiều hiện vật khảo cổ (ví dụ cái “chạc” gốm trong những di chỉ thời đồng thau Việt Nam) còn là một tài liệu “bí hiểm”. Nó không trực tiếp nói lên tiếng nói của tổ tiên ta thời cổ (trừ những hiện vật có khắc chữ mà ta chưa phát hiện được… hay chưa phát hiện được bao nhiêu)… Qua truyền thuyết, qua ngữ ngôn, qua tài liệu chữ viết cổ, phối hợp những tư liệu nó lại, nghiên cứu và phân tích chúng một cách tổng họp, nhất định ta cỏ thể “nghe được” tiếng nói của cha ông ta từ nghìn xưa vọng lại!” [22, 149], Trần Quốc Vượng đã vận dụng những tri thức và sự am hiểu của tớ về “lịch sử dân tộc bản địa, ngữ ngôn và truyền thuyết văn hoá dân gian” mà ông nhã nhặn gọi là “kinh nghiệm tay nghề bản thân” để nêu ra những “giả thiết công tác làm việc” về “tên đất, tên nước, tên người thời Hùng Vương, và thông qua đó, hiểu được một vài khía cạnh của văn hoá Việt Nam thời cổ”. Bên cạnh đó, những khu công trình xây dựng tiêu biểu vượt trội cho cách tiếp cận liên ngành để khảo sát những yếu tố ngôn từ, văn hoá, lịch sử dân tộc bản địa Việt Nam còn trọn vẹn có thể kể tới là? “Không gian xã hội vùng Khu vực Đông Nam Á (Geogre Condominas); Nguồn gốc Mã Lai của dân tộc bản địa Việt Nam (Bình Nguyên Lộc) hay những khu công trình xây dựng của Phạm Đức Dương như: Một số cứ liệu ngôn từ về yếu tố thân thuộc giữa những dân tộc bản địa thuộc nhóm Tạng Miến ở miền Bắc Việt Nam, về ngôn từ Tiền – Việt Mường (viết cùng với Hà Văn Tấn), về quan hệ Việt Mường – Tày Thái qua tư liệu dân tộc bản địa ngôn từ học, Từ yếu tố ngôn từ Việt Mường góp thêm phần tìm hiểu nguồn gốc dân tộc bản địa; Bức tranh ngôn từ – văn hoá tộc người ở Việt Nam và Khu vực Đông Nam Á (2007), v.v… Và mới gần đây nhất, M. Alves từ việc khảo sát tư liệu ngôn từ học kết họp với tư liệu lịch sử dân tộc bản địa, khảo cổ và dân tộc bản địa học đã phân tích hiện tượng kỳ lạ vay mượn từ vựng tiền Hán Việt (Early Sino-Vietnamese, ESV) trong tiếng Việt, thông qua đó, thảo luận những yếu tố tương quan đến “văn hóa truyền thống kim khí” của Việt Nam thời tiền sử [1], Như vậy, trong năm mới tết đến gần đây, Xu thế vận dụng cách tiếp cận liên ngành để nghiên cứu và phân tích những yếu tố văn hoá tiếp tục được lưu tâm. Tuy nhiên, việc đặt yếu tố vận dụng những phương pháp cơ bản của ngôn từ học để tiếp cận những yếu tố của nhân chủng học một cách khối mạng lưới hệ thống và nâng nó lên thành một phương pháp liên ngành trong nghiên cứu và phân tích nhân chủng học thì vẫn vẫn đang còn nhiều vấn đề cần thảo luận. Bài viết này phân tích kĩ năng vận dụng phương pháp so sánh – lịch sử dân tộc bản địa, một trong ba phương pháp cơ bản của ngôn từ học, vào việc tìm hiểu lịch sử dân tộc bản địa, văn hoá của một xã hội người (với trường hợp rõ ràng là tiếng Việt và những hiện tượng kỳ lạ văn hóa truyền thống của người Việt). 2. Ngôn ngữ học lịch sử dân tộc bản địa với kĩ năng xử lý và xử lý những yếu tố nhân chủng học2.1.Trong ngôn từ học, phương pháp so sánh – lịch sử dân tộc bản địa hay còn được gọi là ngôn từ học lịch sử dân tộc bản địa (historical linguistics) có trách nhiệm nghiên cứu và phân tích lịch sử dân tộc bản địa của một ngôn từ. Đây là một khuynh hướng nghiên cứu và phân tích tìm hiểu lịch sử dân tộc bản địa của một ngôn từ, một nhóm ngôn từ hay một họ ngôn từ với trách nhiệm trọng tâm là xác lập quan hệ họ hàng giữa những ngôn từ. Cụ thể là, trên tình hình ngôn từ ở một vùng hay một khu vực rõ ràng nhất định, người ta đưa ra yếu tố quy những ngôn từ rất khác nhau vào một trong những nhóm nào này được cho là có quan hệ họ hàng. Thông qua sự xác lập quan hệ họ hàng này, người ta trọn vẹn có thể vạch ra hay xác lập lịch sử dân tộc bản địa tăng trưởng của mỗi một ngôn từ rõ ràng [28, 85]. Để trọn vẹn có thể tiến hành được trách nhiệm ấy, người nghiên cứu và phân tích phải tuân thủ một trình tự những thao tác: 1) Nhận diện nguồn gốc ngôn từ bằng so sánh từ vựng; 2) Nhận diện nguồn gốc ngôn từ bằng phương pháp xác lập những quy luật biến hóa ngữ âm. Cụ thể là, sau khoản thời hạn xác lập được những tương ứng từ vựng cơ bản, những biến hóa ngữ âm có quy luật giữa những ngôn từ thì đó đó là cơ sở để xem xét, xác nhận giữa những ngôn từ được so sánh có quan hệ họ hàng thực sự hay là không. Việc nhận diện những biến hóa ngữ âm có quy luật của một ngôn từ hay một nhóm ngôn từ phải tiến tới thao tác có tính quyết định hành động là tái lập tiền ngôn từ (proto – language reconstruction). Kết quả là, từ nửa thế kỉ XIX cho tới nay, ngôn từ học lịch sử dân tộc bản địa đã xử lý và xử lý được nhiều yếu tố của lịch sử dân tộc bản địa những ngôn từ, xác lập được một cách tương đối rõ ràng những cây phổ hệ {family-tree) của những họ ngôn từ (language family) trên toàn thế giới. Không chỉ xử lý và xử lý được những yếu tố của mình mình ngôn từ, ngôn từ học lịch sử dân tộc bản địa còn đã cho toàn bộ chúng ta biết sự biến hóa của mỗi ngôn từ và của những ngôn từ có quan hệ họ hàng với nhau thường để lại những dấu ấn trong lịch sử dân tộc bản địa văn hoá dân tộc bản địa. Bởi vậy, việc vận dụng những quy tắc và phương pháp cũng như những chứng cứ ngôn từ học để tái lập lịch sử dân tộc bản địa và văn hoá của con người trong quá khứ đã được những nhà ngôn từ học và những nhà nhân chủng học nêu ra: “Một khi một tiền ngôn từ được tái lập một cách rõ ràng, việc tái lập/ phục dựng này trọn vẹn có thể đưa dẫn chứng về vị trí (location) và văn hoá của nhóm người nói ngôn từ đó… Hệ thực vật, thú hoang dã và những thuật ngữ môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên, những từ vay mượn từ những họ ngôn từ khác xuất hiện trong những tiền ngôn từ trọn vẹn có thể phục vụ nhu yếu những dẫn chứng về vị trí. Các tiền từ vựng (pre-lexicon) trọn vẹn có thể cho biết thêm thêm bức tranh về những sự vật văn hoá, những tri thức và những quy trình từng có trong nhóm ngôn từ nhất định” [5, 4]. Một số nhà nghiên cứu và phân tích còn nhận định rằng những nghiên cứu và phân tích ngôn từ học lịch sử dân tộc bản địa trọn vẹn có thể sử dụng để tái lập (reconstruct) quy trình tạo sinh của lịch sử dân tộc bản địa văn hoá (the phytogeny of culture history), đồng thời trọn vẹn có thể được sử dụng để vạch ra quan hệ di truyền (hereditary relationship) giữa những xã hội rất khác nhau, tựa như cách mà quan hệ thân tộc (kinship) được sử dụng để vạch ra quan hệ của con người trong xã hội [21]. Trên toàn thế giới, việc vận dụng những thao tác của ngôn từ học lịch sử dân tộc bản địa vào nghiên cứu và phân tích những yếu tố lịch sử dân tộc bản địa văn hoá toàn thế giới khởi đầu được tiến hành từ thế kỉ XIX với những nghiên cứu và phân tích về họ ngôn từ Ấn – Âu và bước sang đầu thế kỉ XX với những nghiên cứu và phân tích về những ngôn từ ở châu Mỹ. Cuối thể kỉ XIX và trong năm đầu thể kỉ XX, họ đã mở rộng đối tượng người tiêu dùng nghiên cứu và phân tích của tớ sang những ngôn từ ở châu Phi, châu Á [8]. Một trong những khu công trình xây dựng tiếp cận yếu tố lịch sử dân tộc bản địa và văn hoá của con người bằng phương pháp tiếp cận liên ngành, trong số đó có đề cập cả đến những ngữ hệ ở Khu vực Đông Nam Á, là cuốn Những nhà nông thứ nhất của Peter Bellwood. Việc chuyển tiếp từ quy mô kinh tế tài chính săn bắt hái lượm sang nông nghiệp đã trình làng nhiều lần ở nhiều vùng rất khác nhau trên toàn thế giới và sự tăng trưởng, lan toả của nông nghiệp đã và đang để lại dấu ấn trên map ngôn từ toàn thế giới. Trong cuốn sách của tớ, Peter Bellwood đã phục vụ nhu yếu cho toàn bộ chúng ta những lí giải về tác động của nông nghiệp tới sự phân bổ trên khắp toàn thế giới của những tộc người dân có văn hoá khảo cổ, ngôn từ và đặc tính sinh học rất khác nhau. Ngay trong lời mở đầu, khi cuốn sách được xuất bản tại Việt Nam, ông đã xác lập nội dung cốt lõi của khu công trình xây dựng này là: “một giả thuyết về những mối liên hệ giữa sự phụ thuộc ngày càng tăng vào việc sản xuất lương thực, dịch chuyển dân số, việc phát tán dân cư và sự lan toả của những nền văn hoá nông nghiệp và ngôn từ”. Giá trị của cuốn sách này, theo chúng tôi, không riêng gì có ở việc tác giả đã phục vụ nhu yếu cho toàn bộ chúng ta một chiếc nhìn toàn cảnh, rõ ràng về cuộc lan toả của nông nghiệp, những quy trình phát tán của những ngữ hệ và tộc người mà hơn thế, những lí giải có sức thuyết phục cao và đầy sức mê hoặc của tác giả đã phục vụ nhu yếu cho toàn bộ chúng ta một chiếc nhìn mới mang tính chất chất lí luận về phương pháp nghiên cứu và phân tích. Xuyên suốt khu công trình xây dựng của tớ, Peter Bellwood đã vận dụng cách tiếp cận liên ngành, nhờ vào những dẫn chứng của khảo cổ học, ngôn từ học so sánh và nhân chủng học di truyền để làm cơ sở nghiên cứu và phân tích. “Những dẫn chứng khảo cổ học cũng quan trọng như những dẫn chứng của ngành hiện được gọi là “sử học” (tức nhờ vào thư tịch). Nhưng toàn bộ chúng ta không thể tiếp tục phục dựng quá khứ trọn vẹn chỉ từ những tư liệu khai thác từ lòng đất, hay từ những thư tịch cổ, cũng không thể phục dựng nó trọn vẹn từ tư liệu ngôn từ và sinh học hiện tại được quy về những cây phả hệ. Cả hai loại tư liệu này đều quan trọng. Nhưng cả hai đều cần một chiếc nhìn độc lập từ phía bên kia” [2, xxvi]. Đặc biệt, trong cuốn sách này, có thật nhiều những nhận xét mang tính chất chất kim chỉ nan quan trọng về mặt phương pháp luận đã cho toàn bộ chúng ta biết vai trò của ngôn từ học lịch sử dân tộc bản địa so với những nghiên cứu và phân tích những yếu tố nhân chủng học. Kết quả phục dựng lại lịch sử dân tộc bản địa những ngữ hệ đã đưa ra một chiếc nhìn đúng chuẩn hơn về yếu tố lan toả của những ngôn từ, và quan trọng hơn, đó là yếu tố lan toả dân cư – những người dân chủ của chúng. Sự lan toả của ngôn từ không vì một nguyên nhân nào khác ngoài sự chuyển di của chính những người dân nói những ngôn từ đó. “… những ngữ hệ đã lan toả như những ngôn từ địa phương lâu lăm vào thời tiền sử xa xưa cùng với những người chủ của chúng chứ không phải do sự chuyển ngữ trên bất kì phạm vi nào… Có lẽ, sự hình thành những ngữ hệ là dẫn chứng văn hoá rõ rệt nhất mà toàn bộ chúng ta đã có được về lịch sử dân tộc bản địa những dân cư cổ đại, của dân cư nông nghiệp cũng như của dân cư săn bắt hái lượm ở kỉ Toàn tân” [2, xxix]. Quan điểm này được Bellwood nhắc lại nhiều lần, nhất là trong chương 9 của cuốn sách: “Các ngữ hệ có ý nghĩa thế nào so với tiền sử quả đât?”. Ông xác lập: “về cơ bản, cốt lõi cho chủ đề của cuốn sách này là nhận xét nhận định rằng một ngữ hệ lớn, nếu được xác lập bằng phương pháp so sánh như thể một cty chức năng di truyền với một quy trình phân hoá từ một ngôn từ tổ tiên chung (hay từ một loạt phương ngữ thân thuộc), chỉ trọn vẹn có thể được lan toả bởi những quy trình thiên di của người nói chứ không riêng gì có bởi sự quy đổi ngôn từ” [2, 219]. Từ đó, trọn vẹn có thể nêu ra những cơ sở xác đáng cho giả thuyết rằng sự phát tán nông nghiệp sẽ sát cánh với việc lan toả của những ngữ hệ. Rõ ràng, ngôn từ học lịch sử dân tộc bản địa với trách nhiệm của tớ là phục dựng lịch sử dân tộc bản địa của một ngôn từ cũng như xác lập một ngữ hệ cùng với những biến hóa của nó sẽ trọn vẹn có thể góp thêm phần quan trọng vào những nghiên cứu và phân tích về cội nguồn của văn hoá loài người. 3. Những nghiên cứu và phân tích đã có ở Việt NamDưới đây, chúng tôi sẽ nêu lại một vài ví dụ về chứng tích văn hoá Việt đã được tìm thấy trong nghiên cứu và phân tích lịch sử dân tộc bản địa tiếng Việt. Tiếng Việt nằm trong toàn cảnh không khí là vùng địa lí – văn hoá Khu vực Đông Nam Á, một vùng phong phú chủng loại không riêng gì có bởi thành phần dân tộc bản địa mà còn bởi cả những tương tự và dị biệt về mặt văn hoá. Ở đây, có những dân tộc bản địa ở gần nhau nhưng có sự khác lạ lớn về mặt văn hoá, trong lúc có những dân tộc bản địa sống rất xa nhau nhưng lại sở hữu những nét văn hoá giống nhau. Bức tranh ngôn từ phong phú chủng loại nhưng cũng không kém phần phức tạp ấy đã làm cho những nhà nghiên cứu và phân tích về lịch sử dân tộc bản địa tiếng Việt gặp quá nhiều trở ngại trong việc xác lập nguồn gốc, phân định những quá trình lịch sử dân tộc bản địa của nó. Tiếng Việt đã từng được xếp vào họ Hán – Tạng, rồi họ Thái – Ka đai, rộng hơn là Nam Thái, Nam Đảo,… Hiện nay, quan điểm được nhiều nhà nghiên cứu và phân tích đồng thuận hơn hết nhận định rằng tiếng Việt là ngôn từ thuộc nhóm Việt Mường, tiểu nhóm Việt Mường tuy nhiên tiết, thuộc nhánh Môn – Khmer, họ ngôn từ Nam Á. Quá trình tăng trưởng của tiếng Việt đã trải qua sáu quá trình: quá trình tiền Việt Mường, quá trình Việt Mường cổ, quá trình Việt Mường chung, quá trình Việt cổ, quá trình Việt trung cổ và quá trình Việt tân tiến [28]. Như đã nói ở trên, việc xác lập lịch sử dân tộc bản địa của ngôn từ có quan hệ ngặt nghèo với việc tìm hiểu lịch sử dân tộc bản địa văn hoá của con người. Vậy, vướng mắc đưa ra là những kết quả nghiên cứu và phân tích lịch sử dân tộc bản địa tiếng Việt ấy đã góp phần được gì cho việc nghiên cứu và phân tích lịch sử dân tộc bản địa dân tộc bản địa? Để vấn đáp cho vướng mắc này, chúng tôi xin điểm qua những khu công trình xây dựng nghiên cứu và phân tích để sở hữu cái nhìn rõ hơn so với việc vận dụng kết quả nghiên cứu và phân tích lịch sử dân tộc bản địa tiếng Việt vào việc nghiên cứu và phân tích lịch sử dân tộc bản địa văn hoá của dân tộc bản địa. Một trong những ví dụ là nghiên cứu và phân tích của M. Ferlus [9] về từ vựng Đông Sơn trong tiếng Việt (A layer of Dongsonian vocabulary in Vietnamese). Việc phát hiện ra quan hệ giữa tiếng Việt với những ngôn từ bảo thủ (conservative languages) như tiếng Mã Liềng, Arem, Sách, Thổ, v.v… đã hỗ trợ những nhà nghiên cứu và phân tích lịch sử dân tộc bản địa phục dựng được tiếng tiền Việt – Mường, quá trình thứ nhất của tiếng Việt. Quan sát, miêu tả và so sánh điểm lưu ý hình thái cũng như sự biến hóa của âm đầu tf (chữ quốc ngữ là “x”) trong tiếng tiền Việt – Mường và quy luật biến hóa của nó, Ferlus đã nhận được thấy rằng, những từ khởi đầu bằng âm vị tf không nhiều nếu không thích nói là rất ít nhưng rất quan trọng trong đời sống. Trong số đó, có năm cặp từ có sự tương ứng về mặt hình thái: động từ mà khởi đầu bằng X thì danh từ chỉ sự vật để tiến hành hành vi ấy được biến hóa trong tiếng Việt sẽ khởi đầu bằng ch: (1) xáy/xay – chày, (2) xeo – chèo, (3) xum/xúm – chùm/ chụm, (4) xỉa – chĩa và (5) xỏ – chõ. Trong năm cặp từ này, sự biến hóa xáy/ xay – chày là biến hóa đáng để ý nhất.
Sự biến hóa này trọn vẹn phù thích phù hợp với quy luật biến hóa ngữ âm của lịch sử dân tộc bản địa tiếng Việt, đó là dạng thức nguyên thuỷ của cặp tfe? – tfre? tiền Việt Mường còn được bảo lưu hạn chế trong tiếng Việt, trong lúc dạng thức *tfre? “(cái) chày” lan toả đến hầu hết những ngôn từ Nam Á. Hiện tượng này sẽ không hề chỉ là yếu tố của ngôn từ học nữa. M. Ferlus nhận định rằng, rõ ràng là từ (cáị) chày sẽ phải lan toả cùng với chính vì sự vật. Và như vậy, không riêng gì có có từ (cái) chày mà bản thân sự vật này đã và đang lan toả vào họ ngôn từ Nam Á – họ ngôn từ có sự phân bổ trải thoáng đãng vùng Khu vực Đông Nam Á văn hoá. Điều đó tức là, cái chày là một ý tưởng sáng tạo có tính đột phá, là một phương pháp kĩ thuật ưu việt trong việc chế trở thành phầm nông nghiệp đó là lúa. Và rồi, việc sử dụng chày – cối để xay giã ngũ cốc đem lại hiệu suất cao hơn nữa nhiều so với những cối nghiền tay bằng đá điêu khắc (saddle quem – rubber stone) trước đó. Các cặp tương ứng hình thái còn sót lại trong từ vựng tiếng Việt (tương ứng với tf trong tiếng tiền Việt – Mường chỉ trọn vẹn có thể lý giải là vì dân cư tiếp tục nói cùng một ngôn từ tại cùng vị trí. Và dân cư nói ngôn từ đó phải thuộc về một nền văn hoá khuyến khích họ thay đổi. Nền văn hoá Đông Sơn hình thành ở miền Bắc Việt Nám đó là vùng địa lí được M. Ferlus xác lập là nguồn gốc của những cặp tương ứng hình thành đó. Và như vậy, trọn vẹn có thể kết luận rằng, lớp từ vựng này thuộc về những ngôn từ Đông Sơn. Tiếng Việt đã thừa kế một phần ngôn từ của người Đông Sơn và người Việt đó là những người dân thừa kế đích thực của nền văn hoá Đông Sơn. Cũng để xử lý và xử lý một yếu tố văn hoá thời kì Đông Sơn, đó là nguồn gốc của tên gốc trống đồng, Nguyễn Tài cẩn [18] đã vận dụng quy luật biến hóa ngữ âm và những tư liệu của tiếng Mường – ngôn từ có quan hệ họ hàng mật thiết nhất với tiếng Việt. Trong sử thi Đẻ đất đẻ nước của người Mường, cả bản sử thi ở Hoà Bình hay ở Thanh Hoá, đều xuất hiện một dẫn chứng về tên gốc địa phương của trống đồng là khâu. Lập luận của Nguyễn Tài Cẩn trọn vẹn có thể được tóm tắt như sau: Trong những ngôn từ Việt – Mường bảo thủ – những ngôn từ bảo lưu những điểm lưu ý của tiếng Việt thời kì tiền Việt Mường, trống có dạng thức là /kuthu/ hay /kathu/. Như vậy, kĩ năng là âm đầu /kh/ của khâu trong tiếng Mường là kết quả của việc biến hóa từ /th/ trong tiếng tiền Việt Mường, và /u/ là dạng cổ của /âu/. Vậy là, có kĩ năng, cách đó 2500 – 3000 năm, dạng thức cổ của trống là /kơru/ hay /kru/. Vậy thì, chữ thau trong thời đại đồng thau – cách mà toàn bộ chúng ta hay gọi về thời kì Đông Sơn cũng trọn vẹn có thể hiểu là thời đại trống đồng chăng? Bây giờ toàn bộ chúng ta quay trở lại với những trao đổi của Trần Quốc Vượng về việc sử dụng phương pháp liên ngành trong nghiên cứu và phân tích. Trần Quốc Vượng đã từng đưa ra vướng mắc: “Cổ Loa thành là “thành xưa hình xoáy trôn ốc” hay là không? Có lẽ nào tổ tiên ta ở thời kì dựng nước lại đi đặt tên đất tên nước bằng những tiếng ngoại lai?” [22, 151]. Với vướng mắc đặt yếu tố như vậy, rõ ràng trọn vẹn có thể vận dụng những quy luật biến hóa ngữ âm của lịch sử dân tộc bản địa tiếng Việt để tìm hiểu khá đầy đủ ý nghĩa cũng như lí do xuất hiện địa điểm này. Cụ thể là, nên phải lý giải được cơ chế chuyển hoá ngữ âm từ địa điểm Nôm thuần Việt sang địa điểm Hán Việt: cổ Loa là gì, và địa điểm Nôm thuần Việt là gì? Dựa vào những hướng dẫn của Đào Duy Anh về thời gian xuất hiện của địa điểm Cổ Loa và Khả Lũ – một tên thường gọi Hán Việt khác của địa điểm này, thao tác tái lập tiền ngôn từ đã được tiến hành và đưa ra dạng thức ban sơ thuần Việt của địa điểm này là “klo/ kơlu” – tức là “ở ngã ba sông”. Sự biến hóa ngữ âm đã biến dạng thức ban sơ “klo/ kơlu” này thành Chạ Chủ, rồi tiếp tục được Hán Việt hoá thành Khả Lũ/ Kim Lũ và dạng thức biến hóa ngữ âm ở đầu cuối là Cổ Loa. Như vậy, nhờ vào ngữ âm lịch sử dân tộc bản địa, ý nghĩa của địa điểm Cổ Loa có lẽ rằng phải là “làng ở ngã ba sông” [31]. Ngoài những ví dụ vừa nêu, bạn đọc trọn vẹn có thể tìm đọc thêm những nội dung bài viết của Trần Trí Dõi để hiểu thêm về những góp phần của việc nghiên cứu và phân tích lịch sử dân tộc bản địa tiếng Việt so với việc tìm hiểu lịch sử dân tộc bản địa dân tộc bản địa như Tên gọi sông Hồng: dấu tích biểu lộ nét phong phú chủng loại văn hoá trong lịch sử dân tộc bản địa người Việt, Thử tìm hiểu cách Hán Việt hoá tên riêng trong truyện cổ dân gian Việt: trường hợp truyện “Sự tích trầu cau Tên gọi Thánh “Dóng” và liên hoan Phù Đổng: tầm nhìn từ ngữ âm lịch sử dân tộc bản địa tiếng Việt… Và như đã trình diễn ở trên, Mark Alves đã có bài Identifying Early Sino-Vỉetnamese Vocabulary via Linguistic, Historical, Archaeological, and Ethnological Data (Phân tích một số trong những từ vựng tiền Hán Việt qua những tư liệu ngôn từ học, lịch sử dân tộc bản địa, khảo cổ và dân tộc bản địa học) trong phân tích văn hóa truyền thống thời kim khí tiền sử của Việt Nam. Như vậy, những ví dụ nêu trên đã đã cho toàn bộ chúng ta biết những nhà khoa học đã vận dụng thành công xuất sắc kết quả nghiên cứu và phân tích lịch sử dân tộc bản địa tiếng Việt vào tìm hiểu, lí giải những yếu tố tương quan đến lịch sử dân tộc bản địa văn hoá Việt Nam. Hướng đi này, theo chúng tôi, là trọn vẹn khả thi và sẽ mang lại nhiều triển vọng trong việc cùng với nhân chủng học văn hoả, khảo cổ học để tìm hiểu về những yếu tố văn hoá tộc người. 4. Một số lưu ý về mặt phương phápMột trong những lưu ý quan trọng nhất lúc vận dụng ngôn từ học lịch sử dân tộc bản địa để tiếp cận những vân đề nhân chủng học là nguồn tư liệu. p.. Heggarty [29] đã nhấn mạnh vấn đề nguyên tắc vàng trong nghiên cứu và phân tích ngôn từ học: dạng thức âm thanh mới là cơ bản, chứ không phải là dạng thức chữ viết. Nói một cách khác, ngôn từ, đối tượng người tiêu dùng nghiên cứu và phân tích mà toàn bộ chúng ta cần hướng tới rõ ràng phải là dạng thức ngữ âm chứ không phải là dạng thức chữ viết. Đối với việc biến hóa, nên phải lưu ý rằng, sự biến hóa của những ngôn từ cùng quan hệ họ hàng cỏ thể trình làng ở toàn bộ những vùng địa lí mà những ngôn từ ấy được sử dụng, nhưng sự biến hóa ở những vùng rất khác nhau, trọn vẹn có thể trình làng theo những cách rất khác nhau. Nghĩa là, để tìm ra được quy luật cho việc biến hóa, cân phải có nguồn tư liệu đảm bảo cả về lượng lẫn về chất. Còn so với việc tương tự, nên phải thận trọng với những điểm giống nhau giữa những ngôn từ, bởi những điểm lưu ý giống nhau trong những ngôn từ trọn vẹn có thể có xuất phát từ hai lí do [16]: hoặc đấy là yếu tố tương tự phản ánh tính phổ niệm trong ngôn từ, hoặc trọn vẹn có thể sự tương tự lại là vì nguồn gốc lịch sử dân tộc bản địa. Với những tương tự được xác lập là vì nguồn gốc lịch sử dân tộc bản địa, nhà nghiên cứu và phân tích nên phải tỉnh táo để nhận diện, đâu là những tương tự do có chung nguồn gốc, đâu là những tương tự do sự tiếp xúc mà có. Nói một cách khác, so sánh những ngôn từ để tìm hiểu nguồn gốc, lịch sử dân tộc bản địa của ngôn từ ấy nên phải được tiến hành một cách khoa học, có khối mạng lưới hệ thống, tránh việc nhận xét chỉ mang tính chất chất hình thức, cảm tính, có như vậy, mới tránh khỏi những sai sót. Bài viết của chúng tôi kỳ vọng giúp thấy được kĩ năng vận dụng những kết quả nghiên cứu và phân tích của ngôn từ học lịch sử dân tộc bản địa vào việc xử lý và xử lý những vẩn đề của lịch sử dân tộc bản địa, văn hoá dân tộc bản địa. Nếu vận dụng một cách khoa học và có khối mạng lưới hệ thống, hướng tiếp cận liên ngành này sẽ đã có được những góp phần quan trọng so với việc tìm hiểu tính đặc trưng, tính phổ quát của những nền văn hoá và ngôn từ cũng như những nguyên tắc tổ chức triển khai xã hội của xã hội dân tộc bản địa Việt Nam cả trong lịch sử dân tộc bản địa và hiện tại. TÀI LIẸU THAM KHẢO 1. Alves Mark (năm nay), Identifying Early Sino- Vietnamese Vocabulary via Linguistic, Historical, Archaeological, and Ethnological Data, Bulletin of Chinese Linguistics 9, p.. 264-295. 2. Bellwood Peter (2010), Những nhà nông thứ nhất – Nguồn gốc của những xã hội nông nghiệp, Nxb Thế giới, Tp Hà Nội Thủ Đô. 3. Blench Roger (năm trước), Language and archaeology – state of art, in The Cambridge Handbook of Linguistic Anthropology, N.E.Enfield, Paul Kockelman and Jack Sidnell (ed), Cambridge University Press, UK. 4. Bright William Editor in Chief (1992), International Encyclopedia Linguistics Volume 1, Oxford University Press. 5. Convell Patrick Me. & Evans Nicholas (1997), Archaeology and Linguistics –Aboriginal nước Australia in global perspective, Oxford University Press, nước Australia. 6. Duranti Alessandro (1997), Linguistic Anthropology, Cambridge: Cambridge University Press. 7. Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh – ĐHKHXH&NV – Khoa Nhân học (2008), Nhân học Đại cương, Nxb ĐHQG Tp. Hồ Chí Minh. 8. Ehret Christopher (2012), Linguistic Archaeology, Journal of African Archaeology Review, Volume 29, Issue 2-3, p.. 109 – 130. 9. Ferlus Michel (2009), A layer of Dongsonian vocabulary in Vietnamese, Journal of the Southeast Asian Linguistics Society, 1, p.. 95-108. 10. Foley William A. (2001), Anthropological Linguistics: An Introduction, Foreign Language Teaching and Research Press and Blackwell Publishers Ltd, Beijing. 11. Hà Văn Tấn (1981), Giao lưu văn hoá ở người Việt cổ, Trong Văn hoá học đại cương và cơ sở văn hoá Việt Nam, Nxb KHXH, 1996. 12. Heggarty Paul (2007), Linguistics for Archaeologists: Principles, Methods and the Case of the Incas, Cambridge Archaeological Journal, Volume 17, Issue 03, October, p.. 311 – 340. 13. Lưu Nhuận Thanh (2004), Các trường phái ngôn từ học phương Tây, Nxb Lao động, Tp Hà Nội Thủ Đô. 14. Lý Toàn Thắng (1999), Giới thiệu giả thuyết “Tính tương đối ngôn từ” của Sapir-Whorf, T/c Ngôn ngữ, số 4. 15. Lý Toàn Thắng (2005), Ngôn ngữ học tri nhận – Từ lí thuyết đại cương đến thực tiễn tiếng Việt, Nxb KHXH, Tp Hà Nội Thủ Đô. 16. Mairal Ricardo & Gil Juana (2006), Linguistic Universal, Cambridge University Press, UK. 17. Nguyễn Đức Tồn (2008), Đặc trưng văn hóa truyền thống – dân tộc bản địa của ngôn từ và tư duy, Nxb KHXH, Tp Hà Nội Thủ Đô. 18. Nguyễn Tài cẩn (2001), Một số chứng tích về ngôn từ, văn tự và văn hoá, Nxb ĐHQG Tp Hà Nội Thủ Đô. 19. Nguyễn Văn Khang (1999), Ngôn ngữ học xã hội: Những yếu tố cơ bản, Nxb KHXH, Tp Hà Nội Thủ Đô. 20. Saussure, F. de (1973). Giáo trình ngôn từ học đại cương, Nxb KHXH, Tp Hà Nội Thủ Đô. 21. Terrell John E, ed. (2001), Archaeology, Language, and History: Essays on Culture and Ethnicity, Westport, CT and London: Bergin and Garvey. 22. Trần Quốc Vượng (1970), Từ truyền thuyết, ngữ ngôn đến lịch sử dân tộc bản địa, in trong Hùng Vương dựng nước, Tập I, Nxb KHXH, Tp Hà Nội Thủ Đô. 23. Trần Trí Dõi (2005), Suy nghĩ về phía tiếp tục tìm hiểu địa điểm Cổ Loa (qua cách lý giải địa điểm này của GS Đào Duy Anh), Nxb ĐHQGHN, Tp Hà Nội Thủ Đô, tr.99-106. 24. Trần Trí Dõi (2005), Một vài nhận xét về kiểu cách Hán Việt hoá địa điểm Nôm tên làng: trường hợp địa điểm Cổ Loa, In trong Ba nội dung bài viết về địa điểm cổ Loa của sách 20 năm Việt Nam học theo kim chỉ nan liên ngành, Nxb Thế giới, Tp Hà Nội Thủ Đô, 2008, tr. 196-219. 25. Trần Trí Dõi (2005), Tiếp tục tìm hiểu về nguồn gốc và ý nghĩa trang danh Cổ Loa (Qua cách lý giải địa điểm này của GS Đào Duy Anh), T/c Ngôn ngữ, Số 11. 26. Trần Trí Dõi (2008), Tên gọi của sông Hồng: dấu tích biểu lộ nét phong phú chủng loại văn hoá trong lịch sử dân tộc bản địa người Việt, In trong Ngôn ngữ văn hóa truyền thống Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô 1000 năm, Nxb tin tức và Truyền thông, Tp Hà Nội Thủ Đô, 2010, tr. 62-76. 27. Trần Trí Dõi (2009), Thử tìm hiểu cách Hán Việt hoá tên riêng trong truyện cổ dân gian Việt: trường hợp truyện “Sự tích trầu cau”, Hội thảo quốc tế Nghiên cứu liên ngành trong khoa học xã hội và nhân văn: kinh nghiệm tay nghề và triến vọng, T/c Ngôn ngữ, số 11, 2010. 28. Trần Trí Dõi (2011), Một vài yếu tố nghiên cứu và phân tích so sảnh – lịch sử dân tộc bản địa nhóm ngôn từ Việt Mường, Nxb ĐHQG, Tp Hà Nội Thủ Đô. 29. Trần Trí Dõi (2012), Họ ngôn từ và văn hóa truyền thống tiền sử: Trường hợp văn hóa truyền thống Đông Sơn và họ Thái – Kađai, In trong Cộng đồng những tộc người ngữ hệ Thái – Kađai ở Việt Nam…, Nxb Thế giới, Tp Hà Nội Thủ Đô. 30. Trần Trí Dõi (2013), Tên gọi thánh ‘”Dóng” và liên hoan ‘‘Phù Đổng”: tầm nhìn, từ ngữ âm lịch sử dân tộc bản địa tiếng Việt, T/c Ngôn ngữ, số 2. 31. Trần Trí Dõi (năm ngoái), Bàn thêm về yếu tố địa điểm học ở Việt Nam, T/c Ngôn ngữ, số 4. 32. Vũ Thị Thanh Hương, Hoàng Tử Quân (2006), Ngôn ngữ văn hóa truyền thống và xã hội – Một cách tiếp cận liên ngành, Nxb Thế giới, Tp Hà Nội Thủ Đô. Nguồn: Ngôn ngữ, số 8, năm 2017 Thánh Địa Việt Nam Học |
đoạn Clip Việc nghiên cứu và phân tích ngôn từ học khởi nguồn vào thời kì nào trong lịch sử dân tộc bản địa của loài người ?
Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Video Việc nghiên cứu và phân tích ngôn từ học khởi nguồn vào thời kì nào trong lịch sử dân tộc bản địa của loài người tiên tiến và phát triển nhất .
Chia SẻLink Tải Việc nghiên cứu và phân tích ngôn từ học khởi nguồn vào thời kì nào trong lịch sử dân tộc bản địa của loài người miễn phí
Bạn đang tìm một số trong những ShareLink Tải Việc nghiên cứu và phân tích ngôn từ học khởi nguồn vào thời kì nào trong lịch sử dân tộc bản địa của loài người Free.
#Việc #nghiên #cứu #ngôn #ngữ #học #bắt #đầu #vào #thời #kì #nào #trong #lịch #sử #của #loài #người